“....Πριν πατήσουμε το πόδι μας στην Σαντορίνη και αναμειχθούμε με τους ανθρώπους της θα πρέπει αρχικά να ασχοληθούμε με το κύριο χαρακτηριστικό του νησιού, το Ηφαίστειο. Ο «Ήφαιστος», όπως το αποκαλούν εδώ, “γεννήθηκε” από την ίδια την Σαντορίνη κι αποτελεί ένα από τα πιο τρομερά σημεία στον κόσμο έχοντας ασκήσει πανίσχυρη επιρροή στους κατοίκους της…

.... Όλα τριγύρω από αυτόν τον κεντρικό κόλπο, που είναι ο κώνος του ηφαιστείου ... Η πρόσοψη του νησιού διαμορφώνεται από απότομους, απόκρημνους ηφαιστειακούς βράχους ύψους 500 – 1,000 ποδών από στρώσεις στριφτής, παραμορφωμένης ηφαιστειακής κόκκινης, πράσινης και μαύρης λάβας δημιουργώντας  μια τρομακτικά ειδεχθή αλλά ταυτόχρονα συναρπαστική εικόνα....

...Το βάθος του νερού είναι απύθμενο... Οι απότομοι βράχοι βουτάνε στον κόλπο κατακόρυφα χωρίς καμία πιθανότητα για αγκυροβόλι...

... Το έδαφος, το χώμα, είναι πολύ ελαφρύ και λεπτό, αποτελείται κυρίως από θρυμματισμένη ελαφρόπετρα: δεν φαίνεται κατάλληλο για οποιαδήποτε καλλιέργεια εκτός από σταφύλια.... Στην πραγματικότητα οι πλαγιές της Σαντορίνης σχηματίζουν ένα ατέλειωτο  αμπελώνα.

 ...Στο πέρασμα των ετών το νησί αναδύθηκε πολλές φορές από το βυθισμένο ηφαίστειο και μετασχηματίστηκε από τις πολλαπλές εκρήξεις. Ο Ηρόδοτος είναι ο πρώτος ιστορικός συγγραφέας που το αναφέρει πληροφορώντας μας πως κατά τους μυθικούς χρόνους οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν οι Φοίνικες ενώ εδώ υπήρχαν 7 πόλεις ή χωριά......

...Από πότε, λοιπόν, η Σαντορίνη κερδίζει τον τίτλο της Πιο Όμορφης; Ήταν πριν οι απανωτές εκρήξεις την “θάψουν” με την παρούσα στρώση ελαφρόπετρας; Ή μήπως, όταν ακόμη ήταν επίπεδη κι εξαιρετικά εύφορη για την καλλιέργεια του σταφυλιού;  Ωστόσο – όσο παράξενος κι αν μπορεί να φαίνεται σε εμάς – ο χαρακτηρισμός της Ομορφότερης – πρέπει να συνυπολογίσουμε πως η αντίληψη περί αισθητικά όμορφου για τους αρχαίους Έλληνες διέφερε σημαντικά από την δική μας.

...Και μετά την είπαν Θήρα. « Ίσως επειδή ήταν ένα τερατούργημα;» (θηρ, θηρός, ένα τέρας ... ).....

...Η Σαντορίνη άλλαζε το ίδιο συχνά όνομα και μορφή και οι Έλληνες – που αγαπούσαν να δίνουν ζωή ξανά σε ότι θεωρείται παλιό και ξεπερασμένο – προτίμησαν να την αποκαλούν Θήρα αντί Σαντορίνη, έτσι δηλαδή όπως ήταν γνωστή κατά το Μεσαίωνα ...

...Αλλά η Σαντορίνη είναι  ένα πλούσιο, εύπορο νησί και πουθενά αλλού στην Ελλάδα τα αμπέλια δεν μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα από εδώ... .

...Έτσι οι άνθρωποι της, με εμπιστοσύνη στις παρατεταμένες παύσεις ανάμεσα στους ηφαιστειακούς σπασμούς- επέλεξαν να επιστρέψουν σε μία ζωή ασφάλειας και δημιουργίας ...Ακόμη κι αν η ζωή τους είναι “χτισμένη” πάνω στο κρατήρα ενός τρομακτικού ηφαιστείου. Ακόμη κι αν κανείς δεν ξέρει τί μπορεί να συμβεί την επόμενη στιγμή.

...Το 1650 ο κρατήρας άνοιξε έξω από τον κύκλο... Χωρίς να μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το πότε, η Θηρασιά εξεράγη. Η γη σε πολλά σημεία του νησιού βυθίστηκε. Χάθηκε. Για να ακολουθήσει μία ακόμη έκρηξη που κάλυψε την Θήρα με τόνους ηφαιστειακής τέφρας, την κατάπιε η θάλασσα... Και πάλι, όμως... Οι ντόπιοι είναι χαρούμενοι άνθρωποι και συσσωρεύουν χρήματα χρόνο με το χρόνο. Γι αυτό όπως λένε οι Έλληνες “Όποιος έχει χρήμα έχει και γλώσσα.” Μετά τη Σύρο, εδώ θα βρεις τους πιο εύπορους ανθρώπους.....

…Στο πέρασμα των αιώνων, η δράση αυτού του ηφαιστείου πρέπει να είχε ισχυρή επιρροή πάνω στους κατοίκους. Έκτισαν αμφιθεατρικά τα χωριά, τα σπίτια τους στην άκρη του γκρεμού με θέα τον κόλπο... Σαν να πήραν θέση εκεί για να μπορούν να παρακολουθούν τη μυστηριώδη λειτουργία του ηφαιστείου τους...

...Μετά από αυτές τις λίγες παρατηρήσεις σχετικά με τη φύση του νησιού ο αναγνώστης που θα το επισκεφθεί θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τις όποιες εντυπώσεις που θα του δημιουργηθούν.... Είναι ένα φρικαλέο νησί, αλλά συναρπαστικό μέσα στη φρικαλεότητά του. Εδώ δεν θα βρεις χελιδόνια να χτίζουν φωλιές... Δεν θα βρεις βατράχια και ο μοναχικός Σκάρος – ένα  σπάνιο ψάρι στην υπόλοιπη Ελληνική θάλασσα – είναι μόνιμος επισκέπτης στα μυστηριώδη αυτά νερά...

…Μπαίνοντας στον κόλπο της Σαντορίνης εντυπωσιάζεσαι ευχάριστα αφού αντιλαμβάνεσαι αμέσως πως εδώ θα δεις κάτι πραγματικά πρωτόγνωρο. Στα αριστερά μας μια λευκή γραμμή από σπίτια σκαρφαλωμένα σύριζα στην άκρη των κατακόκκινων σαν αίμα βράχων που αποτελούν και το βορειότερο σημείο του νησιού. Αυτή είναι η Επανονωμεριά. Λίγο παραπέρα ξεπηδά απ’ την θάλασσα το κόκκινο ακρωτήρι του Σκάρου με τα ερείπια του μεσαιωνικού Φρουρίου επάνω του... Από πάνω, στα 1.000 πόδια πάνω από τη θάλασσα, γαντζωμένο στα μαύρα βράχια, το λευκό χωριό Ημεροβίγλι. Μια μακριά σειρά από λευκά σπίτια σχεδόν δύο μίλια, απλώνεται μπροστά στο βλέμμα σου και καταλήγει να ενώνεται με τα Φηρά, τη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού.

...Το ατμόπλοιο σταμάτησε μπροστά σε μια «φωλιά» από σπίτια, κρεμασμένα στο γκρεμό, που σχηματίζουν το μικρό λιμάνι. Και τι εκπληκτικά σπίτια είναι! Σαν τρύπες λαξεμένες στα μαλακά έγκατα των ηφαιστειακών πετρωμάτων, και θέα πάλι στο βράχο.!.. Ίσως με μια είσοδο από πέτρα, αυτή είναι η πόρτα, ίσως ένα παράθυρο πάνω από αυτό, ίσως ένα παράθυρο σε κάθε πλευρά του βράχου...

…Παρά τα κίνητρα που δίνει η Ελληνική κυβέρνηση για να χτιστούν φυσιολογικά σπίτια, περίπου οι μισοί από τους κατοίκους της Σαντορίνης, προτιμούν να ζουν “σαν τα κουνέλια μέσα σε λαγούμια”...

…Στην πρωτεύουσα και σε ένα – δύο κεφαλοχώρια καυχιούνται για τα όμορφα και φυσιολογικά χτισμένα σπίτια τους. Όμως σε κάποια άλλα απομακρυσμένα χωριά προτιμούν να ζουν “σαν κουνέλια μέσα σε λαγούμια”, όπως κάνουν εδώ κι αιώνες...

...Το ανέβασμα στο τείχος του βράχου γίνεται με ένα ελικοειδές μονοπάτι που φτιάχτηκε πρόσφατα κι ενώνει τα Φηρά με το λιμάνι κάτω στα 950 πόδια χαμηλότερα... Αμέτρητες λωρίδες στριφτής θηραϊκής γης σε μαυροκόκκινες αποχρώσεις. Εδώ και εκεί λίγη πρασινάδα ανάμεσα στα βράχια... Εδώ κι εκεί μικρά άσπρα σπιτάκια ξεπηδούν σαν κουκουβάγιες που κρυφοκοιτάζουν απ’ τους βράχους...

…Πραγματικά, αν τα Φηρά, ως πρωτεύουσα της Θήρας, είχαν έστω και λιγοστά δέντρα για να “καταφύγεις” θα ήταν μία απίστευτα προκλητική θερινή κατοικία, έτσι όπως «κρέμονται» ψηλά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με την επιβλητική θέα, δείχνοντας εκπληκτικό χαρακτήρα πάνω από τον κόλπο, τα ηφαιστειογενή νησιά και την απόσταση. Ιδανικό για υπέροχους περιπάτους δεξιά κι αριστερά του γκρεμού με έναν ευχάριστο αέρα ευημερίας στην περιοχή. Η ενορία των Φηρών – η Αγία Ειρήνη – είναι πραγματικά άξια παρατήρησης. Χτισμένος από κομμάτια κόκκινης λάβας, που μοιάζουν με ακανόνιστα τούβλα «δεμένα» μαζί με εξαιρετικό τσιμέντο φτιαγμένο από σαντορινιά ελαφρόπετρα ο ναός της βυζαντινής αυτοκράτειρας Ειρήνης που είναι και η προστάτιδα του νησιού, έδωσε στην Θήρα το πιο πρόσφατο όνομά της. (σσ Santa Irini).....

…Κοντά στο σημείο που κατεβήκαμε, στο νησί της Νέας Καμένης, το νερό έχει ένα έντονο πορτοκαλί χρώμα. Το είχαμε παρατηρήσει από την άλλη πλευρά, κι ήμασταν περίεργοι να το δούμε από κοντά. Το νερό, σε ορισμένα σημεία, βρίσκεται σχεδόν σε θερμοκρασία βρασμού κι όπου ήταν πιο δροσερά βουτήξαμε τα πόδια μας, αφού το καυτό ποδόλουτρο είναι κάτι ιδιαίτερα σπάνιο στις Κυκλάδες...

…Κάτω από το Ημεροβίγλι στον κόκκινο βράχο όπου είναι χτισμένος ο Σκάρος και προεξέχει από τον κόλπο, βρίσκεται το Κάστρο των μεσαιωνικών ηγεμόνων ενώ τριγύρω είναι σκορπισμένα τα παλιά σπίτια που εγκαταλείφθηκαν μόλις πριν από είκοσι χρόνια, αφού σιγά σιγά βυθίζονταν στη θάλασσα. Λίγοι μπορούν να επισκεφτούν το μέρος σήμερα, αφού η προσέγγιση είναι δύσκολη...

…Οι Σαντορινιοί συμπεριφέρονται στα αμπέλια τους διαφορετικά από τους υπόλοιπος νησιώτες, αφού εδώ τα οργώνουν αντί να τα σκάβουν. Το κρασί της Σαντορίνης είναι σίγουρα από τα πιο εξαίρετα και πίνεται πολύ στη Ρωσία. Επίσης, έχει βρει το δρόμο του στις αγορές της Γαλλίας και της Αγγλίας με την ονομασία Κλαρέτ. Όμως, το καλύτερο κρασί του νησιού είναι λευκό κι έχει το όνομα «Της νυκτός», αφού τα σταφύλια από τα οποία βγαίνει μαζεύονται πριν την Ανατολή του ηλίου. Εξαιτίας αυτού έχουν και το καλύτερο άρωμα. Εδώ παράγουν περισσότερο κρασί από οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα. Διαθέτουν εβδομήντα διαφορετικά είδη σταφυλιών, τα καλύτερα από τα οποία επιλέγονται για την πλούσια παραγωγή του «Vino Santo» ...Χωρίς τους αμπελώνες της η Σαντορίνη θα ήταν απλά μια έρημος…

...Επισκεφτήκαμε πολλά από αυτά τα σκαμμένα σπίτια (σσ. Υπόσκαφα), και βρήκαμε τους κατοίκους τους ευημερείς και πνευματικά αιχμηρούς. Από ό,τι είδα νομίζω ότι οι Σαντορινιώτες είναι οι πιο έξυπνοι Έλληνες που έχω γνωρίσει ποτέ…»

Για δες, λοιπόν, τι διαφορά κάνουν 135 χρόνια!

Όλα τα παραπάνω είναι ακριβή αποσπάσματα από το βιβλίο του Τζέιμς Θίοντορ Μπεντ «Οι Κυκλάδες - Η ζωή μεταξύ των Ελλήνων νησιωτών». Ο Μπεντ ήταν Οξφορδιανός αρχαιολόγος, ιστορικός και περιηγητής, που αφιέρωσε τη σύντομη ζωή του ερευνώντας την Ανατολική Μεσόγειο και την Αφρική. Μεταξύ του 1882 και του 1884 έκανε -μαζί με τη σύζυγό του- εκτεταμένες περιηγήσεις στα νησιά των Κυκλάδων και το 1885 δημοσίευσε την κλασική, πλέον, χρονογραφία των περιπλανήσεων και των ανακαλύψεών του στην περιοχή, όπου σήμερα βρίσκονται οι πιο δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί της Ελλάδας.

Αυτό, λοιπόν, που αποδεικνύεται μέσα από τις λεπτομερείς του καταγραφές είναι το εξής παράδοξο: πως όλα είναι τόσο διαφορετικά, ενώ έχουν παραμείνει ίδια!

H Καλντέρα (λατινική προέλευση, Caldaria - «κατσαρόλα που βράζει») είναι πάντα εκεί, και ενεργή. Σήμα κατατεθέν του νησιού, με το παγκόσμιο ρεκόρ ή φαινόμενο να είναι το μοναδικό κατοικημένο αχνιστό τσουκάλι στον πλανήτη.

Η παχιά λευκή γραμμή των δύο μιλίων με τα «λαγούμια» του Μπεντ είναι ακόμη γαντζωμένη εκεί κατά μήκος του γκρεμού. Μόνο που τα υπόσκαφα έγιναν με το χρόνο φαεινότερα: δεν είναι πια κονικλοτροφεία, αλλά στεγάζουν τις εντυπωσιακές, και ίσως πιο αλμυρές, σουίτες στην Ελλάδα, που δίνουν λόγο ύπαρξης στην αμερικανική ιδέα περί “one million dollar something”. Εδώ ένα στρέμμα άχτιστης γης μπορεί να κοστίζει άνετα πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ.

Το Vinsanto είναι πάντα εκεί, μαζί βέβαια με το Ασύρτικο, και η έρημος της Σαντορίνης δίνει ζωή σε τοπικά προϊόντα, που δεν θα βρεις πουθενά αλλού στον κόσμο. Τα δώρα αυτά της ελαφρόπετρας, που συναντούν το πεπρωμένο τους στις θεϊκές συνταγές της “Santorini’s Gourmet Dream Team”, των εμπνευσμένων ρεστορατέρ και σεφ, εδραιώνουν το νησί Σαντορίνη ως τον απόλυτο γαστρονομικό προορισμό του απέραντου γαλάζιου.

Η κατά μία έννοια προϊστορική Πομπηία του Αιγαίου, το Ακρωτήρι, είναι επίσης εκεί, στη θέση του, αλλά φαντάζει πλέον κάτω από τον θηραϊκό ήλιο ως η πιο σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη της Ανατολικής Μεσογείου, για να θυμίζει πανταχόθεν την προέλευση του δυτικού πολιτισμού.

Προφανώς κι η ξελογιάστρα θέα είναι εκεί. Αλλά πυκνοκατοικημένη που προκαλεί συνωστισμό: με ερωτευμένα ζευγαράκια να ανταλλάσσουν όρκους αιώνιας πίστης, καυτά φιλιά και selfies, με οριεντάλ, bridal χαρούμενες υπάρξεις πάνω σε αξιολάτρευτα τετράποδα και με τους σοφιστικέ θαμώνες να απολαμβάνουν τοπικό οίνο υπό τους ήχους του Παβαρότι. Σαφώς. Είναι όλα κι όλοι εκεί in order, γαντζωμένοι ή κρεμασμένοι από την άκρη της Καλντέρας, εκεί που κάποτε τα εγκαταλελειμμένα σπίτια κατακρημνίζονταν στη θάλασσα, σε σμήνη, να καταβροχθίζουν το παγκόσμιο ηλιοβασίλεμα, χειροκροτώντας τις ακτίνες του ήλιου, τη στιγμή που πεθαίνουν στην αγκαλιά του Ποσειδώνα.

Όπερ ἔδει δεῖξαι: στη Θηραϊκή γη ‘Beauty Lies in the Eye of the Beholder’ και πηγαίνει αντάμα με την εξέλιξη του πολιτισμού, τις αξίες και τις απαιτήσεις των σύγχρονων κοινωνιών που διαρκώς αλλάζουν.

Η Σαντορίνη, αυτό το μυστηριώδες εργαστήρι του Vulcan, είναι το «νησί-καρτποστάλ της Ελλάδας». Και είναι ακριβώς αυτή η κατά Μπεντ «συναρπαστικά φρικαλέα ομορφιά» που την ανέβασε στο βάθρο του πιο διάσημου Ελληνικού νησιού.

Ωστόσο, προς υπεράσπιση του Τζέιμς Μπεντ, το άλλοθι είναι η δυαδικότητα, που φαίνεται να είναι ανέκαθεν αποκλειστικό προνόμιο της Σαντορίνης. Η κατά Ελύτη «Κόρη της μεγάλης οργής» υπήρξε πάντα «διαζευκτική». Καλύτερα, είναι ένα διαζευκτικό ολόκληρη.

Σαν να πάσχει από διπολικό σύνδρομο, αυτό του «είτε/ή», η Περσόνα του Αιγαίου δεν μπορεί ποτέ να είναι γκρίζα. Είναι είτε μαύρη είτε λευκή. Ήρεμη ή άγρια. Ρομαντική ή πραγματίστρια. Κοσμική πολυλογού ή κλειστή αχιβάδα που δεν βγάζει άχνα. Κοσμοπολίτισσα ή ερημίτισσα. Πλούσια ή φτωχή. Των άκρων όμως: σαν μία ρετροβάμπ του ασπρόμαυρου σινεμά που ξελογιάζει και δεν συγχωρεί ποτέ την αδιαφορία. Ή τη λατρεύεις ή τη μισείς. Κι εκείνοι που την αγαπούν πραγματικά, θα κάνουν τα πάντα για να μην παραμείνουν απλοί, περαστικοί ταξιδευτές. Θα ήθελαν να ζουν για πάντα εδώ, να μεταμορφωθούν οι ίδιοι σ’ ένα ποτήρι Ασύρτικο κρασί, σ’ έναν μπάλο στα σύγχρονα Διονυσιακά συμπόσια και τα τοπικά της γλέντια. Οι άλλοι, όσοι δεν καταφέρουν να ταυτολογηθούν με την ψυχή της Θηρασιάς, δεν έχουν πραγματικά πολλές επιλογές. Αργά ή γρήγορα, γρήγορα μάλλον, θα αυτοεξοριστούν ως απλοί, περαστικοί, της μίας φοράς τουρίστες.

Για να πούμε όμως και του στραβού το δίκιο, ο Βρετανός περιηγητής, που σαν υπάκουος, καλός Βικτωριανός απέφευγε τον ήλιο, κατέπλευσε στη Σαντορίνη καταχείμωνο. Στη σελ. 116 του βιβλίου του, ο ατρόμητος λόγιος σημειώνει: «Συνολικά η Σαντορίνη είναι ένας τόπος που προκαλεί δέος, και δεν ξέρουμε αν έπρεπε να χαρούμε ή να λυπηθούμε όταν το ατμόπλοιο απομακρύνθηκε και μας άφησε για τη δεκαπενθήμερη διαμονή μας στη γη του Βουλκάνους». Αν μπορούσε σήμερα να βρεθεί εκεί, οποία πίκρα θα τον διακατείχε όταν θα εξέπνεε το δεκαπενθήμερο των διακοπών του...